در سال‌های اخیر، فناوری بلاکچین بسیاری از بخش‌های زندگی ما را متحول کرده است. از امور مالی تا هنر و سرگرمی، همه‌چیز تحت تأثیر شفافیت، تمرکززدایی و قابلیت اثبات‌پذیری بلاکچین قرار گرفته است. یکی از نوآورانه‌ترین و جدیدترین مفاهیم در این حوزه، فناوری DePIN یا Decentralized Physical Infrastructure Networks است. این مفهوم در تلاش است تا زیرساخت‌های فیزیکی مانند اینترنت اشیاء، شبکه‌های مخابراتی، انرژی و حتی حمل‌ونقل را از انحصار دولت‌ها و شرکت‌های بزرگ خارج کرده و به شکل غیرمتمرکز در اختیار جامعه کاربران قرار دهد.
این مقاله به معرفی کامل DePIN، مزایا و چالش‌های آن، پروژه‌های شاخص، کاربردها، نحوه سرمایه‌گذاری و آینده این فناوری می‌پردازد.
DePIN چیست؟
DePIN مخفف عبارت “شبکه‌های زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز” است. در واقع، این شبکه‌ها با استفاده از فناوری بلاکچین، امکان مدیریت، نظارت، توزیع و تأمین منابع فیزیکی را به شکل غیرمتمرکز فراهم می‌کنند. برخلاف مدل‌های سنتی که در آن شرکت‌های متمرکز بر زیرساخت‌ها حکمرانی می‌کنند، در DePIN کاربران، ارائه‌دهندگان منابع و مصرف‌کنندگان در قالب یک شبکه شفاف و مبتنی بر مشوق‌های توکنی فعالیت می‌کنند.
برای مثال، به‌جای اینکه تنها شرکت‌های مخابراتی خدمات وای‌فای عمومی ارائه دهند، افراد می‌توانند با اشتراک‌گذاری روترهای خود در شبکه‌ای مانند Helium Network، توکن پاداش دریافت کرده و بخشی از زیرساخت را تشکیل دهند.
مزایای DePIN
1. تمرکززدایی واقعی زیرساخت‌ها
DePIN قدرت را از انحصار سازمان‌ها خارج کرده و میان مردم توزیع می‌کند. زیرساخت‌ها به‌جای شرکت‌های بزرگ، توسط کاربران ساخته و نگهداری می‌شود.
2. کارایی و بهره‌وری بالاتر
با استفاده از توکن‌ها و قراردادهای هوشمند، استفاده از منابع به شکل بهینه‌تر و دقیق‌تری انجام می‌شود. کاربران به‌واسطه انگیزه اقتصادی، خدمات باکیفیت‌تری ارائه می‌دهند.
3. افزایش پوشش خدمات در مناطق محروم
در مناطقی که شرکت‌های سنتی تمایلی به ارائه خدمات ندارند، افراد می‌توانند با کمترین هزینه زیرساخت‌های لازم را فراهم کرده و در عین حال درآمد کسب کنند.
4. شفافیت و قابلیت پیگیری
هر فعالیت در شبکه DePIN روی بلاکچین ثبت می‌شود. این ویژگی امکان حسابرسی و بررسی دقیق عملکردها را فراهم می‌کند.
انواع پروژه‌های DePIN
DePIN می‌تواند در صنایع مختلف پیاده‌سازی شود. در ادامه با مهم‌ترین دسته‌ها و پروژه‌های موجود آشنا می‌شوید:
1. ارتباطات و مخابرات
- Helium Network: شاید شناخته‌شده‌ترین پروژه DePIN باشد. کاربران با راه‌اندازی نقاط دسترسی (Hotspot) شبکه اینترنت اشیاء LoRaWAN را توسعه داده و پاداش دریافت می‌کنند.
- Pollen Mobile: پروژه‌ای که تمرکز آن بر ایجاد شبکه 5G غیرمتمرکز با استفاده از تجهیزات ارائه‌شده توسط کاربران است.
2. ذخیره‌سازی غیرمتمرکز
- Filecoin و Arweave: پروژه‌هایی که با فراهم کردن فضای ذخیره‌سازی غیرمتمرکز و ایمن، اطلاعات را در شبکه‌ای از کاربران ذخیره می‌کنند.
3. انرژی
- Power Ledger: بستری برای خرید و فروش انرژی تجدیدپذیر در سطح محلی و بدون واسطه.
- Energy Web: ایجاد شبکه‌های انرژی غیرمتمرکز برای بهینه‌سازی مصرف و تولید انرژی.
4. موقعیت‌یابی و GPS
- FOAM: ارائه جایگزینی غیرمتمرکز برای سیستم‌های موقعیت‌یابی سنتی با استفاده از نودهای جغرافیایی.
5. سنسورها و اینترنت اشیاء
- WeatherXM: پروژه‌ای برای جمع‌آوری داده‌های هواشناسی به‌وسیله ایستگاه‌های محلی غیرمتمرکز.
- DIMO: اطلاعات مربوط به وسایل نقلیه را از طریق کاربران خودروها جمع‌آوری کرده و توکن پاداش می‌دهد.
اقتصاد توکنی در DePIN
تمامی پروژه‌های DePIN از مدل‌های انگیزشی توکنی برای جذب مشارکت‌کنندگان استفاده می‌کنند. معمولاً دو نوع نقش اصلی وجود دارد:
- نود ارائه‌دهنده خدمات: کسانی که منابعی مانند اینترنت، فضای ذخیره‌سازی یا برق را ارائه می‌دهند.
- مصرف‌کنندگان: افرادی که از خدمات شبکه استفاده می‌کنند و هزینه آن را با توکن پرداخت می‌کنند.
پاداش‌های توکنی معمولاً بر اساس میزان مشارکت، کیفیت خدمات و تقاضای موجود محاسبه می‌شود.
چالش‌های DePIN
با وجود مزایای چشمگیر، پیاده‌سازی DePIN با چالش‌هایی نیز مواجه است:
1. موانع قانونی و نظارتی
کشورها هنوز چارچوب قانونی شفافی برای پروژه‌های DePIN ندارند. برخی ممکن است آن را تهدیدی برای خدمات دولتی یا انحصارطلبانه تلقی کنند.
2. مقیاس‌پذیری و کیفیت خدمات
تضمین کیفیت خدمات ارائه‌شده توسط نودهای نامتمرکز، کاری دشوار است. تفاوت در سرعت اینترنت، برق یا توان پردازشی می‌تواند باعث نوسان در تجربه کاربران شود.
3. امنیت
گرچه داده‌ها روی بلاکچین ذخیره می‌شود، اما منابع فیزیکی مانند روترها یا سنسورها ممکن است آسیب‌پذیر باشند و نیاز به استانداردهای امنیتی بالا دارند.
4. پایداری اقتصادی
اگر ارزش توکن‌ها کاهش یابد، انگیزه مشارکت‌کنندگان نیز کاهش پیدا می‌کند و ممکن است شبکه با مشکل مواجه شود.
آینده DePIN
در سال 2025 و پس از آن، انتظار می‌رود رشد چشم‌گیری در پذیرش پروژه‌های DePIN رخ دهد. با پیشرفت روزافزون اینترنت اشیاء، نیاز به زیرساخت‌های مقیاس‌پذیر، امن و ارزان بیش از پیش احساس می‌شود.
تحلیلگران معتقدند که بخش‌های زیر بیشترین پتانسیل رشد را دارند:
- حمل‌ونقل عمومی و اشتراکی
- شبکه‌های برق تجدیدپذیر
- مدیریت پسماند
- کشاورزی هوشمند
- خدمات اورژانسی در مناطق دورافتاده
همچنین سرمایه‌گذاری شرکت‌های بزرگ مانند a16z و Multicoin Capital در پروژه‌های DePIN نشان‌دهنده جدیت و آینده‌دار بودن این بخش از اکوسیستم کریپتو است.
نحوه سرمایه‌گذاری در DePIN
علاقه‌مندان به DePIN می‌توانند از چند طریق در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند:
- خرید توکن پروژه‌های DePIN از صرافی‌های معتبر
- مشارکت فنی و اجرای نودها یا تجهیزات شبکه مانند روترهای Helium یا ایستگاه‌های WeatherXM
- تأمین زیرساخت و منابع فیزیکی مانند فضای ذخیره‌سازی یا انرژی خورشیدی
- پشتیبانی و توسعه نرم‌افزارهای متن‌باز برای پروژه‌های مربوط به DePIN
همچنین اگر به بازار فارکس علاقه‌مند هستید می‌توانید در بروکر معتبر لایت فارکس ثبت نام نمایید. بازار فارکس (Forex) بزرگ‌ترین بازار مالی جهان است که در آن ارزهای مختلف کشورها به‌صورت جفت‌ارزی معامله می‌شوند و روزانه تریلیون‌ها دلار گردش مالی دارد. این بازار به دلیل نقدشوندگی بالا، دسترسی ۲۴ ساعته و امکان استفاده از اهرم‌های مالی، توجه بسیاری از معامله‌گران را به خود جلب کرده است. یکی از بروکرهای مطرح در این بازار، لایت فایننس (LiteFinance) است که با ارائه خدمات متنوع، پلتفرم‌های معاملاتی پیشرفته، اسپردهای رقابتی و حساب‌های متنوع معاملاتی، توانسته جایگاه ویژه‌ای در بین تریدرها به‌دست آورد. این بروکر همچنین با پشتیبانی از زبان فارسی، شرایط معاملاتی مناسب برای کاربران ایرانی نیز فراهم کرده است.
جمع‌بندی
DePIN مفهومی نوظهور اما بسیار تأثیرگذار در دنیای بلاکچین و فناوری‌های نوین است. این شبکه‌ها می‌توانند نحوه ایجاد، مدیریت و توزیع زیرساخت‌های فیزیکی را به کلی دگرگون کنند. در حالی که هنوز چالش‌های زیادی در مسیر این فناوری قرار دارد، فرصت‌های بی‌شماری نیز برای توسعه‌دهندگان، سرمایه‌گذاران و کاربران فراهم شده است.
در آینده‌ای نه‌چندان دور، شاید شبکه وای‌فای محلی شما توسط همسایه‌ای با انگیزه اقتصادی اداره شود یا انرژی مصرفی خانه‌تان از یک شبکه انرژی غیرمتمرکز تأمین گردد. این آینده‌ای است که DePIN در حال ساختن آن است.